آب را دریابید!
چند سال پیش تصمیم گرفتم درباره دریاچه ارومیه فیلمی بسازم. حدود یک‌سال‌ونیم به تحقیق و پژوهش در این رابطه پرداختم.
اواسط تحقيقاتم با يكي از وزراي سابق كشاورزي ملاقات كردم تا از اطلاعات و تجربيات او بهره‌گيرم. او به من گفت: «محور كارت را صرفا روي درياچه اروميه نگذار، موضوع را كلان‌تر از خشك‌شدن اين درياچه ببين و به مسئله كم‌آبي كشور توجه كن.» اين توصيه را جدي گرفتم و به تحقيقاتم عمق و گستردگي بيشتري دادم.
آن زمان به اين موضوع رسيدم كه كم‌آبي سرزمين ما از 10سال پيش آغاز شده و تا 30سال ديگر هم ادامه خواهد يافت. يعني ما يك دوره 40ساله كم‌آبي خواهيم داشت كه الان حدود 13سال آن‌را پشت‌سر گذاشته‌ايم. هرقدر درمورد مشكل كم‌آبي تحقيق كردم و هرقدر اطلاعاتم بيشتر شد، بيشتر به عمق فاجعه پي‌بردم و متوجه شدم كه اوضاع تا چه اندازه وخيم است. بحران كم‌آبي مقوله‌اي بسيار جدي است و خطر از آنچه كه گفته مي‌شود به ما نزديك‌تر است.
در برخي تحليل‌ها و گزارش‌ها اوضاع در يك دهه آينده بحراني ارزيابي شده است، درحالي‌كه ممكن است تا همين 4-3سال آينده اتفاق‌هاي بد و هولناكي در شهرهاي بزرگ بيفتد. فكر كنيد شهري با چند ميليون جمعيت آب نداشته باشد با چه وضعيتي مواجه مي‌شود، چگونه بايد در چنين شهري آبرساني كرد؟ با تانكر كه نمي‌شود به چند ميليون جمعيت آب رساند! شايد تصور چنين وضعيتي براي عده‌اي دشوار و دور از ذهن باشد، ولي اگر فكري براي مشكل كم‌آبي نشود، چنين اتفاق تلخي در آينده‌اي نزديك رخ خواهد داد. همه از مسئولان گرفته تا مردم بايد دست‌به‌دست هم بدهند تا از رخ دادن اتفاقي وحشتناك جلوگيري كنند.
طبق آمار منتشر شده حدود 90درصد آب مملكت صرف كشاورزي مي‌شود. 4 تا 5 درصد توسط مردم مصرف مي‌شود و 4 تا 5 درصد هم به مصارف صنعتي مي‌رسد.اين آماري كه در خاطرم هست، بيشترين هدررفت آب در بخش كشاورزي رخ مي‌دهد. گاهي‌وقت‌ها در كشاورزي آنقدر آب هدر مي‌رود كه محصول به‌بار آمده اصلا توجيه اقتصادي ندارد.
مثلا در بعضي از نقاط طبق آمار 500 ليتر آب شيرين مصرف مي‌شود تا يك عدد خيار برويد. خب هر عقل سليمي متوجه مي‌شود اين شيوه كشاورزي در سرزميني كه كم‌آبي تهديدش مي‌كند اصلا توجيه اقتصادي ندارد و بسيار هم خطرآفرين است. درواقع الگوي كشاورزي ما بايد تغيير كند و بايد آبرساني قطره‌اي را به‌صورت جدي دنبال كنيم و درصدد ترويج و آموزش آن به كشاورزان و فراهم كردن امكانات لازم براي تحقق اين امر باشيم.
در روزگاري كه كشورمان بسيار كمتر از امروز دچار مشكل كم‌آبي بوده، كشاورزان با شيوه‌هاي سنتي كشاورزي مي‌كرده‌اند و احتمالا كسي هم به ذهنش خطور نمي‌كرد كه اين روش كشت‌وكار، باعث هدررفتن آب زيادي مي‌شود. آن هم در روزگاري كه جمعيت كشور به‌اندازه الان نبود و كلانشهرها هم با چنين جمعيت متراكمي مواجه نبودند.
در شرايط فعلي اما، اصلاح بخش كشاورزي مهم‌ترين اقدامي است كه مي‌توان براي بهبود مشكل كم‌آبي در كشور صورت داد.
البته اين بدان معنا نيست كه درمورد آن 5-4درصد آب مصرفي در شهرها نبايد صرفه‌جويي كنيم.متأسفانه نه به بچه‌هايمان يادداده‌ايم و نه حتي خيلي از ماها، خودمان يادگرفته‌ايم كه موقع مسواك زدن شير آب را يكسره باز نگذاريم. درحالي‌كه با يك نصفه ليوان آب هم مي‌شود مسواك زد. يا درمورد حمام كردن كه خيلي از ماها هنگام استحمام دوش را مدام بازمي‌گذاريم طوري‌كه گاهي براي يك دوش گرفتن ساده، چندصد ليتر آب هدر مي‌رود.
اينها همه نشان مي‌دهد كه ما بايد درصدد اصلاح الگوهاي مصرفمان باشيم. نقش رسانه‌ها در اين زمينه بسيار حساس است به‌خصوص تلويزيون كه رسانه بسيار تأثيرگذاري است و متأسفانه نسبت به رسالتي كه داشته تقريبا هيچ كاري نكرده است.
البته در يك‌سال اخير كارهايي در تلويزيون انجام شده كه كافي نيست. اين كارها را بايد سال‌ها پيش انجام مي‌دادند نه الان كه شايد كمي دير شده باشد؛ هرچند نبايد نااميد شد و همه ما براي نجات سرزمين‌مان از معضل كم‌آبي بايد با تمام وجود تلاش كنيم.
همشهری آنلاین